To model żywieniowy zaprojektowany nie tylko dla zdrowia człowieka, ale również w trosce o dobrostan planety. Została opracowana przez interdyscyplinarny zespół naukowców z EAT-Lancet Commission, który połączył wiedzę z zakresu medycyny, dietetyki, rolnictwa i ekologii.
- Redukcja ryzyka przedwczesnej śmierci nawet o 30% (np. z powodu chorób serca, nowotworów, chorób płuc).
- Zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
- Lepsze funkcje poznawcze, szczególnie u osób z wyższymi dochodami.
- Większe spożycie witamin i składników odżywczych pochodzenia roślinnego (np. witamina E, kwas foliowy, β-karoten, witamina C, D).
- Niższa emisja gazów cieplarnianych.
- Mniejsze zużycie wody i ziemi.
- Wspiera ochronę bioróżnorodności i redukcję degradacji środowiska.
- Możliwość dopasowania do lokalnych preferencji, zasobów i potrzeb kalorycznych.
- Nie wymaga całkowitej rezygnacji z produktów zwierzęcych – zaleca jedynie ograniczenie ich spożycia.
- Promuje różnorodność żywności roślinnej.
- Ogranicza przetworzoną żywność, cukry dodane i niezdrowe tłuszcze.
Wyzwania i ograniczenia diety planetarnej:
- W krajach o wysokim spożyciu mięsa może być trudno zaakceptować znaczne ograniczenia produktów zwierzęcych.
- Zmiana nawyków żywieniowych wymaga edukacji i czasu.
- W niektórych regionach produkty roślinne (np. orzechy, nasiona, owoce) mogą być droższe lub mniej dostępne.
- Może być mniej atrakcyjna dla osób z niższym statusem ekonomicznym, jeśli nie ma wsparcia systemowego (np. w szkołach, stołówkach).
- Konieczność większego zaangażowania w komponowanie posiłków, by zapewnić odpowiednią ilość białka i mikroelementów.
- Ryzyko niedoboru witaminy B12, żelaza hemowego i wapnia przy zbyt niskim spożyciu produktów zwierzęcych bez odpowiedniej suplementacji lub wiedzy.
Dieta planetarna to nie fanaberia, ale raczej kierunek. Nie musi być wdrażana w 100%, by przyniosła korzyści. Nawet częściowe zmiany (np. „roślinne poniedziałki”, ograniczenie mięsa do 2x/tydzień, lokalne warzywa zamiast importowanych) mogą realnie pomóc i zdrowiu, i środowisku. Z badań wynika, że osoby stosujące ten styl odżywiania żyją dłużej i zdrowiej, jednocześnie wywierając mniejszy wpływ na ekosystem. Jednak jej wdrożenie może wymagać edukacji, wsparcia politycznego i kulturowego oraz dostępu do różnorodnych, zdrowych produktów roślinnych. Kluczowym elementem jest też elastyczność, co pozwala dostosować dietę do warunków lokalnych.
1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38960579/
2. https://hsph.harvard.edu/news/planetary-health-diet-associated-with-lower-risk-of-premature-death-lower-environmental-impact/?utm_source=chatgpt.com
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38960579/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39243782/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38942982/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37171585/
7. https://en.wikipedia.org/wiki/Planetary_health_diet?utm_source=chatgpt.com
8. https://eatforum.org/eat-lancet-commission/the-planetary-health-diet-and-you/?utm_source=chatgpt.com
9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39987831/
Opracowała: Justyna Kurasz
